Къад йис инлай вилик чна «Самур» газетдиз ихьтин тIвар алай кьилди макъала акъуднай. А макъалада, санлай къачурла, Азербайжандин Къуба, КцIар, Хачмаз, Исамаиллы, Къебеле, Огъуз районрин 126 мектебда 24670 аялди лезги чIал чирзава лагьана кхьенай. Идалай гъейри 1990-йисалай Бакудин М.А.Сабиран тIварунихъ галай педтехникумдин КцIарин филиалда «Лезги чIал» ва «Лезги чIалан тарсар гунин методика» хьтин предметар кардик кутунвайдакай, ина сифтегьан синифар патал лезги чIалан муаллимар гьазурзавайдакай малумат ганай.
Филиал са шумуд йис алатайла агал хьана. Вини синифра тарсар гудай муаллимар гьазурун патал институтрикай сада кафедрани кардик кутунач. Тарсарин ктабар гьазурна чапдай акъудун рикIелай ракъурна. И меселадихъ авсиятда «Самурди» 25 йисан вахтунда лезги чIалан тарсарин ктабар авач лагьана талукь идарайрин вилик месела къарагъарна. А идарайрин кьиле авайбуру и кар гуьнгуьна твада лагьана гаф ганатIани, гайи гаф кьилиз акъуднач.
2012-йисан 24-октябрдиз чна газетдиз азербайжан чIалал «Лезги чIалал тарсарин ктабар агакьзавач» тIвар ганвай макъала акъудайла республикадин талукь министерстводи мад гъилера гаф гана. Гьа икI, гафар пара, крар тIимил хьана. 2018-йисан 10-январдиз «Самур» редакциядин ва «Самур» Лезги Милли Меркездин векилар республикадин чирвилерин министрдин заместителдихъ ва талукь отделрин кьилерихъ галаз гуьруьшмиш хьана. Чна мад гъилера тарсарин ктабар авач, муаллимар агакьзавач лагьана месэла къарагъарна. И гъилерани чаз гаф гана, амма гаф кьилиз акъуднач.
Гьа икI, мектебра лезги чIал чирунин месэла кIеве гьатна. 2012-йисуз республикадин 126 мектебда лезги чIалан тарсар гузвайтIа, 2018-йисалай а мектебрин кьадар тIимил хьана. Гила 108 мектебда лезги чIалан тарсар гузва. Виликан йисара лезги чIалан тарсар патал гьафтеда кьве сят чара авунвай, гила гьафтеда са сят я.
Вучиз икI хьанва? Бязи чиновникри лезгийриз чпиз мектебра лезги чIалан тарсар гана кIанзавач лугьузва. Яраб гьакI я жал? Чахъ дидед чIал такIандай инсанарни ава жал? Гила куьне лагь, играми ватанэгьлияр, чна дуьньядин къадим ва лугьуз тежедай кьван иер чIаларикай тир лезги чIал хвена кIанзавачни? Са гафни авачиз, хвена кIанзава! ЧIал квадарун, диде квадарун, ватан квадарун я. Квадариз кIанзавачтIа хуьн чна хайи чIал. Гележег несилри бубайри чав хайи чIал агакьарнач талгьудайвал…
