XVII виш йис вири лезги халкьдин уьмуьрда хьиз, чи литературадани гзаф залан девиррикай сад я. А чIавуз яшамиш хьайи шаирри халкьдин залан кьисметдикайни уьмуьрдикай, чапхунчийрин вагьшивилерикай, Ватан кIевера авай гьаларикай рикIел аламукьдай эсерар кхьенва. Чи шаирри чпин шиирар гьам лезгидал, гьамни араб, фарс, туьрк чIаларал теснифзавай. А чIавуз анжах са чIалал кхьей шаирар чал кьериз-цIаруз гьалтзава. Тарихдин чешмейрай анжах са чIалал - арабдалди кхьей шаиррикай Гьашим ал-Ахтыдин тIвар малум я. Ам гзаф зурба къелемэгьли тир ва адан са кьадар эсерар араб уьлквейрани машгьур хьанай. Гьашим ал-Ахтыди виликан араб чIалалди кхьей лезги шаиррилай тафаватлу яз и чIалал чи поэзиядиз лезги темаярни гъана. Мисал яз ада Ахцегьин гьалар тесниф авур шиирар къалуриз жеда.
   Са шумуд чIалал кхьизвай устадрин арада Лезги Салигь, Къалажугъви Забит, Имам Куьреви ва Лезги Къадир вириниз сейли хьанай. Абурукай Лезги Къадира кьве чIалал - лезги ва туьрк чIаларал кхьизвай.
XVII асирда яшамиш хьайи Лезги Къадир чи литературадиз Ватандихъ ва ватанпересвилихъ галаз алакъалу тир темаяр гъайи шаир я. Ам Куьре вилаятда дидедиз хьана. Шаир дидедиз хьайи хуьр икьван чIавалди тайинариз хьанвач. Халкьдин меце Къадир “Къураба” лакIаб алай шаир хьизни ама. Вичин хайи хуьре, хьайи кIвале са шад югъ такур Къадир хуьрба-хуьр, элба-эл, къураба хьиз къекъвез хьана.
   Шаирдивай халкьдин кьилел атай мусибатар, миллет маса гузвай ксарин ламатIвилер эхиз хьанач ва ада и темадай гзаф шиирар кхьена. Халкьдин мецин эсерра чал Къадиран тIвар алаз са кьадар манияр гьалтзава. И манияр гъам-хажалатдив, хифетдив, асретдив ацIанвай рикIин сузайриз ухшар я:

Хажалатрин кьакьан кIеле
ЦIуьриз тежер фагъир я зун.
Бахтсуз хана, хайи кIвале
Шадвал такур Къадир я зун.

Заз Къураба Къадир лагьай,
Руш ви гафар гьикI эхин за?
Ашкъидикай са пай тахьай,
И дерт суруз гьикI тухун за?

Яд эллера рикIиз къайи
Зун хьтиндаз макан женни?
Хайи деге барбатI хьайи,
Къурабадиз Ватан женни?

   Манийрай аквазвайвал, Къадир хъсан шаир хьиз, хъсан ватанпересни тир. Вичин хайи кIвал-югъ, хайи Ватан бахтлу яз акун адан рикIин мурад тир. Амма а девирда адан мурадар кьилиз акъатун мумкин тушир. Адавай халкьдин кьилел къвезвай мусибатар ижтимаи къурулушдихъ галаз алакъалу тирди, и къурулуш дегишар тавуртIа, белани алудиз тежерди кьатIуз жезвачир.
   Сифте яз Лезги Къадиракай малумат гайиди филологиядин илимрин доктор Мавлуд Ярагьмедов я. Ада шаирдин Ахцегь жуьнгуьнай жагъурай шииррикай сад вичин “Дагъустандин савкьватар” (азербайжан чIалал, Баку, 1987-йис) ктабда чапна. Эхиримжи вахтара Лезги Къадиран шииррикай са кьадарбур мадни жагъанва.
Агъадихъ чна шаирдин “Пакаман шагьвар” тIвар алай шиир гузва.

ПАКАМАН ШАГЬВАР
Пакаман шагьвар, зи фагъир гьалдикай, 
Агакьра ван яргъа авай эллерив.
Зулумрикай фелекдин, чав къалрикай,
ЦIигел хьункай, лагь, зун къизил гуьллерихъ.

Зи гъам чIугваз, дидед рикIел хьанва тIагъ,
Кими тежез вилерилай туькьуьл нагъв.
Зи бахт, вичел хажалатрин алаз дагъ,
Аватзава дерин-дерин вирериз.

Гурлу селлер авахьзава азгъундиз,
Къати я гар элкъвезавай чайгъундиз.
Лейлидивай къакъатнавай Межнун хьиз,
Авара яз катнава зун чуьллериз.

Жуван миллет маса гун туш жедай кар,
Мусибатри тавурай чаз дуьнья дар.
Чи миресрив агакьра зи дуьз хабар,
Аватункай, лагь, зи гими гьуьлериз.

Къадир я зун шадвал такур гьич кIвале,
Хажалатрин залан пар я зи шеле.
Ажалди вахт ганва, кьенвач зун гьеле,
Кхьена, дерт пайзава за эллериз.