Играми «Самур»! Чи халкьдин тIал алай месэлайрикай сад дагъдин хуьрер я. И месэладикай гьикьван кхьейтIани тIимил я. Вучиз лагьайтIа Совет гьукуматди чи берекатлу дагъдин хуьрерин кьилел гьихьтин мусибатар гъанатIа гьелени бегьемдиз  ачухарнавач. Дагъустанда халкьдин яшайишдин чкаяр дегишарун гьеле Ватандин ЧIехи дяведилай вилик, ина чилеринни цин реформа тухудай чIавуз деб кутунай ва санлай 57 хуьр арандиз куьчарнай. Лезги районриз иллаки гьад кьунай. Гьеле 1966-йисан залзала жедалди Ахцегь, Докъузпара, Агъул, Кьурагь районрай цIудралди хуьрер маса чкайриз куьчарнай. И месэладикай Гь.А.Даниялова 1966-йисуз Москвада чапдай акъудай, «Дагъустандин экономика ва меденият вилик фин» тIвар ганвай ктабни кхьенва. Авайвал лугьун хьи, зун а ктабда гьатнавай бязи фикиррихъ галаз рази туш. Месела, авторди кхьенва: «Дуьзенлухриз куьчаруни дагъвийриз яшайишдин аваданвал ва меденият ян тагана хкаждай гележег ачухзава…» Им эсиллагь дуьз фикир туш, гьукуматдиз кIанивал кхьин я. Чахъ яшайишдин аваданвал авай дагъдин хуьрер авачиз тушир.
   1966-йисан 20-апрелдиз чи чилерал 7 баллдин къуватда авай залзала хьайила чкайрал цIийи хуьрер кутадай мумкинвилер авач лагьана 30 кьван лезги хуьрер маса чкайриз куьчарна. Гьа икI, чи хуьрерин кьадарни тIимил хьана. Месела, жуваз чидай Агъа Макьар, КуркIурхуьр, Ичинар, Рухунар, Мехкергъар, Татарханар хьтин 6 хуьруькай ЦIийи Макьар лугьудай са хуьр авуна. Европадин виридалайни кьакьан, Къафкъаздин виридалайни девлетлу хуьр тир Къурушар са себебни авачиз, агьалийриз кIанз-такIанз гьуьлуьвай 14 метр кьван агъада авай Хасавюрт райондиз куьчарна.
   Совет гьукуматди чи тарих, лезгияр виш йисаралди и хуьрера яшамиш хьайиди, абурун мурад-метлеб кваз такьуна, инсанриз куьч жез кIанзавани, кIанзавачни жузун тавуна агъзурралди инсанар хайи чилеривай къакъудна.Гьукуматди чи халкьдиз гъиляй къведай кьван гужар авуна. Вуч хъсан хьи, геж хьайитIани халкь и месэладин авайвал гъавурда акьунва ва дагъдин хуьрер туькIуьр хъийиз алахъзава.
   И месэладихъ авсиятда зун ихьтин крар кьиле физвай са шумуд дагъдин хуьруьз илифна. Куьгьне Къурушдал цIудралди хизанар хтанва ва мадни хквезва. Къурушвийри хайи хуьр туькIуьр хъийин паталди вири жуьредин алахъунар ийизва. Иниз гзаф хъсан рехъ тухванва. Хуьруьз хъуьтIуьн цикIизни машинра аваз физ жезва. Чпихъ мумкинвилер авай къурушви карчийри пак тир Земзем виряй, 8 километр кьван яргъай хуьруьз гунгарра аваз хъвадай яд гъанва. И цин куьмекдалди кIвалер чими ийидай система туькIуьрнава. Агьалийри даим къайи ва чими цикай менфят къачузва. Кьакьан дагълара лезгийри вичин тай авачир канализацияни туькIуьрнава. Хуьре шегьердин къулайвилер арадал гъанва. Гьа и карди винидихъ тIвар кьур ктабда кхьенвайбурун акси субутзава.
   РикI шадардай кар ам я хьи, гадарнавай дагъдин хуьрериз хквезвайбур мадни ава. Чантархуьруьн, Агъа Макьадин, Векьелрин агьалийрини чпин хуьрер туькIуьр хъийизва. И кардин терефдарарни къвердавай пара жезва. Ша чна и месэладик къуьн кутуна чи къадим лезги хуьрер кьиляй-кьилди туькIуьр хъийин.