Играми редакция! Дагъустандин Дербент шегьерда лезгияр хьиз, чи стха халкь тир табасаранвиярни гзаф ава. Чи чIалан группадик акатзавай и халкьдин гзаф векилриз лезги чIал хъсандиз чида. Алатай асирдин 90-йисара Дербентда табасаранви чIалан устад, Дагъустандин халкьдин шаир МутIалиб Митаров чи шегьердин кIелдайбурухъ галаз гуьруьшмиш хьайи вахтунда гзаф чIавуз лезгидалди рахадай.
   Алимри лугьузвайвал, агъул чIални табасаран чIал лезги чIалаз лап мукьва чIалар я. Табасаранви дишегьлияр чахъ галаз рахадамаз абуру гзаф гафар лезгидалди лугьуда. Чна «дидед чIал» лагьайла абуру «бабан чIал» лугьуда. Лексикадин жигьетдай табасаран чIал чи чIалаз гзаф мукьва я. БицIи, кьун, чIур, накь, чIал, усал, хизан, гаф, гатфар, цIийи, цIару, цIай, кIвал, хьар, афар, масан, накь, къул хьтин вишералди гафар табасаранвийри лезгидалди лугьузва. ГьакIни са кьадар маса гафар са ва я кьве гьарф дегишарна чна хьиз лугьуда. Месела: цав-зав, цан-цен, кIараб-кIураб, чил-жил, квар-гвар, валчагъ-валжагъ, чуьнгуьр-чюнгюр, гъуд-гъурд, руш-риш, карч-кIарч ва икI мад. Ихьтин гафариз талукь вишералди мисалар гъиз жеда. Марагълу я хьи, табасаранвийри са кьадар гафар чи бязи нугъатра авайвал лугьузва. Месела: вари, ул, луф, мяъли, цен, кIал, чIур ва мсб. Авайвал лагьайтIа, гьи патахъай вил вегьейтIани чун са халкь тирди, абурун чIал лезги чIалан са хел тирди чир жезва.
   Заз манийрикай лугьуз кIанзава. Табасаранви Аният бадедиз пара манияр (баядар) чида. Гзафбур лезгийрин бендер я. За фикир гана, бязи бендера са кьве гаф табасаран чIалан гафар я.

Ви манияр жан кIани яр, 
На лагьанай, аманат я.
Къариблухдай тахтай къелем,
На авурди ягьанат я.

Я бахтавар лизи луфар,
Луф авачир завар жени?
Саб геренда захъ яб тагуз,
Ихьтин залум тавар жени?

   Ина лизи-лацу, луфар-лифер, завар-цавар, саб-са я. Ихьтин мисалар гзаф гъиз жеда. Им аламатдин кар я. Икьван мукьва тир чIалар гьикI чара хьанвайди я? Табасаранви алимри чпи, месела, Мегьамед Къурбанова лугьузвайвал, лезги чIалалди баядар вири Кьибле ва Вини Табасарандин хуьрерин, гьакIни Кефер Табасарандин са кьадар хуьрерин агьалийрин арада гегьеншдиз чкIанва. Гьа алимди авайвал кхьенва: «Виш йисарин мукьвавилин алакъайрин нетижа я хьи, Кьибле ва Вини Табасарандин вири яшлу агьалийриз лезги чIал чизва».
   Чна гьамиша вилин нинеяр хьиз хвена кIанзавай и мукьвавили зав са месэладикай фагьумиз тазва: «Лезги алимри чи чIаларин сад тир лексикадин гафарганар вучиз туькIуьрзавач? И карди гьам лезги чIалар хуьз ва вилик тухуз куьмек гудай, гьамни а чIаларин мукьвавилин алакъаяр генани мягькемардай. Са гафуналди, чи чIалариз санлай къайгъу къалурна кIанзава. Ихьтин къайгъу къалурайтIа, Лезги эдебият чIалан фонетикадин, гафарин манайрин, гафар сад-садахъ галаз алакъалу хьунин нормаяр гуьнгуьна твадай, тайин хьанвай нормаяр хуьдай цIийи чешмеярни арадал къведа.»